گود برداری
گود برداری به قسمتی از عملیات خاکی اطلاق می شود که شامل کندن وحفر زمین از سطح طبیعی آن و به عمق نسبتا زیاد است (معمولا بیش از دو متر)
گرچه کندن و حفر محل پی ها ،اگر بطور جداگانه انجام شود ،تحت عنوان پی کنی بیان میشود ولی با توجه به اینکه امروزه اکثرآعملیات گود بردای و پی کنی با هم انجام می شود پی کنی نیز گود بردای تلقی می شود .
گاهی پی کنی و حتی گود بردای با وسائل ساده و دست صورت می گیرد ولی امروزه اکثر عملیات خاکی ومنجمله گودبرداری وپی کنی را، خصوصآ اگر حجم عملیات خاکی زیاد باشد ،
با کمک ماشین آلات مناسب نظیر بولدزرها ،لودرها وبیل های مکانیکی انجام میدهند .
بهتر است قبل از بحث بر روی گودبرداری و پی کنی درباره شناسائی زمین و پیاده کردن نقشه که لزوماباید قبل از اجرای این عملیات انجام شود ،پرداخته گردد.
شناسائی زمین :
شناخت خصوصیات و قابلیت های زمینی که قرار است سازه ای بر روی آن ساخته شود ازمهمترین مواردی است که باید مورد توجه و دقت قرار گیرد .
صرفه جوئی مختصر ، نسبت به کل مخارج پروژه ، درعدم شناسائی و وضعیت و خصوصیات زمین ممکن است باعث شود که پس از اجرای پروژه هیچ راهی جزء تخریب آن وجود نداشته باشد. و از این بابت خسارات هنگفتی را باعث شود.
منظور اصلی از شناسائی زمین بدست آوردن اطلاعات لازم در موارد زیر است :
تعیین سطح آبهای زیر زمینی و تعیین موارد ومناطقی که ممکن است برای پی کنی و پی سازی مسئله ای را ایجاد نماید.
مقاومت خاک
انتخاب عمق پی و مقایسه انواع مختلف پی هائی که ممکن است در نظر گرفته و ساخته شوند و انتخاب مناسبترین آنها
پیش بینی نشست
مسائل و مشکلات احتمالی در رابطه با ساختمانها و سازه های مجاور در موقع گود برداری، پی کنی و اجرای سازه جدید.
معمولترین روش شناسائی زمین ایجاد حفره هائی در زمین است برای برداشت و انتخاب نمونه هائی جهت مشاهده و بررسی مستقیم و یا برحسب مورد، انجام آزمایشهای لازم در آزمایشگاه بر روی آنها.
امتحان مقاومت زمين :
يك صفحه بتني 20*20*20 یا 20*50*50 از بتن آرمه گرفته و روي آن به وسيلهُ گذاشتن تيرآهنها فشار وارد مي آورند . وزن آهنها مشخص و سطح صفحه بتن هم مشخص است فقط يك خط كش به صفحه بتني وصل مي كنند و به وسيله ميليمترهاي روي آن ميزان فرورفتگي زمين را از سطح آزاد مشخص و اندازه گيري مي كنند ولي اگر بخواهند ساختمانهاي بسيار بزرگ بسازند بايد زمين را بهتر آزمايش كنند . براي اي منظور با دستگاه فشار سنج زمين را اندازه گيري مي كنند و آزمايش فوق براي ساختمانهاي معمولي در كارگاه است .
پس از عمليات فوق پي كني را آغاز ميكنند و پس از پي كني شفته ريزي شروع مي شود .
توجه شود اين عمل همان آزمايش بارگذاري صفحه است كه در درس مهندسي پي جزء آزمايش هاي محلي و مهم محسوب ميشود البته از آنجا كه انجام عمليات مكانيك خاك براي ساختمانهاي معمولي صرفه اقتصادي ندارد ، انجام اين آزمايش در سازمانهاي و اداره هاي دولتي و يا ساختمانهاي بلند انجام مي شود.
اقدامات، مطالعات و بررسی های قبل از شروع عملیّات گودبرداری و در حین آن
قبل از شروع عملیّات گودبرداری و نیز در حین آن ضروری است مطالعات و بررسی های لازم صورت گرفته و اقدامات مقتضی در این خصوص انجام شود. از جملۀ این اقدامات عبارتند از:
الف) اقدامات لازم قبل از شروع عملیات گودبرداری
1) انجام مطالعات ژئوتکنیکی کافی
2) بررسی و مطالعة تأسیسات زیرزمینی احتمالی در محل
3) بررسی و مطالعة چاههای آب و فاضلاب و قنوات، اعم از متروکه و دایر، در محل
4) بازرسی ساختمانهای مجاور گود؛ دستورات لازم برای تخلیة آب استخرها و کالاهای انبارها، به ویژه کالاهای سنگین یا قابل اشتعال، وسایل و ماشین آلات مرتعش با بار دینامیکی ، در صورت لزوم
5) بررسی و مطالعة نقشة ساختمانهای و معابر مجاور و پایش آنها توسّط مهندسان ذیصلاح
6) بررسی وجود باغچه یا زمین زراعی دایر در مجاورت گود
7) اخذ مجوزهای لازم از ادارات و سازمانهای ذیربط نظیر شهرداری، شرکت گاز، شرکت آب و فاضلاب، شرکت توزیع برق و نظایر آن
8) اعلام مراتب اجرای کار به نزدیکترین ایستگاه آتش نشانی و اورژانس به منظور جلوگیری از اتلاف وقت در امر امدادرسانی
9) برنامه ریزی و زمان بندی کارهای اجرایی، متناسب با شرایط کار، اوضاع جوّی، و فصل انجام کار
10) انتخاب روش مهارسازی و تهیه برنامه گودبرداری
11) برنامه ریزی و انجام اقدامات لازم برای برقراری بیمة اشخاص و اموال واقع در محل گودبرداری و ساختمانهای مجاور ( همچون بیمه مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان، بیمه ساختمانهای مجاور و … )
12) آماده کردن کلّیّة تجهیزات و لوازم و دستگاههای مورد نیاز برای اجرای عملیّات گودبرداری
13) به کارگیری نیروهای انسانیِ آموزش دیده و با تجربه و نیز آموزش نیروهای انسانی مورد نیاز
14) خارج نمودن کلیه اشیا زائد از قبیل سنگ، تخته، ضایعات ساختمانی و موانع از محل
15) توجیه ساکنان ساختمانهای مجاور با هشدارهای ایمنی مورد نیاز جهت تخلیه ساختمانها در صورت احساس خطر ریزش ( همچون سر و صدای غیر متعارف، ترک احتمالی، باز و بسته نشدن دربها و
پنجره ها و …)
ب ) اقدامات لازم در حین گودبرداری
1) انتخاب مجریان و بهره گیری از مهندسان ناظر ذیصلاح
2) حضور مهندس مجری و ناظر در حین عملیات گودبرداری
3) اجرای سازه های نگهبان مطابق نقشه، مشخصات و برنامه
4) نصب موانع حفاظتی لازم در محلهایی که احتمال سقوط وجود دارد
5) نصب علائم هشدار دهندة مورد نیاز در محل گود و نزدیکی آن
6) تأمین روشنایی لازم در محل گودبرداری و اطراف آن
7) نصب وسایل بالابر و وینچ های مورد نیاز، به صورتی محکم و اصولی
8) تهویة گازها و گرد و غبار درون چاهها و گورها با وسایل و تجهیزات مناسب
9) اجتناب از تخلیة مصالح ساختمانی، نخاله های ساختمانی، و خاکهای مازادِ حاصل از گودبرداری
10) جلوگیری از استقرار ماشین آلات سنگین و قرار دادن اشیای سنگین یا ناپایدار در لبة گود
11) اجتناب از تجهیز کارگاه و احداث محلهای استراحت کارگران و دفاتر کارگاه در پای دیوارۀ گودها و نیز در لبة آنها
12) جلوگیری از ریزش و جریان آب های حاصل از بارش باران یا آبهای تحت الارضی در بدنه و لبة گود
13) بررسی و بازدید دیواره های گودبرداری شده و ساختمانهای مجاور و اقدام لازم در موارد ذیل • قبل از پایدارسازی کامل بصورت روزانه و بعد از پایدارسازی، حداقل هفته ای یکبار
• بعد از وقوع بارندگی ، طوفان، سیل، زلزله و یخبندان
• بعد از هرگونه عملیات انفجاری
• بعد از ریزش های ناگهانی
• بعد از وارد امدن صدمات اساسی به مهارها
چطور خطرات گودبرداری ساختمانی را کاهش دهیم؟
سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران مطلبی درباره چگونگی گودبرداری ایمن و بدون خطر، تلفات و خسارات برای همسایگان و کارگران منتشر کرده است که در ادامه می‌خوانید:
اندازه کوچک قطعات زمین و فاصله عرضی صفر ساختمانها از یکدیگر در بسیاری از نقاط تهران باعث شده گودبرداری امری دلهره‌آور و نگران کننده برای مالکان ساختمانها و همسایگان شود.
در سال‌های اخیر با افزایش تراکم و تعداد طبقات و نیاز به تأمین پارکینگ و سایر سطوح خدماتی در ساختمانها، عمق گودبرداری نیز بیشتر شده است. اما در بیشتر موارد از همان روش‌های سنتی که در گودهای کم عمق گذشته استفاده میشود. متأسفانه بسیاری هنوز فکر می‌کنند که به کارگیری تمهیدات ایمنی لازم در گودبرداری هزینه و زمان بیهوده‌ای را به کار تحمیل می‌کند، در حالیکه گودبرداری اصولاً جزو کارهای پیچیده و بسیار خطرناک مهندسی محسوب میشود و به ویژه در گودهای با عمق زیادتر نیازمند بررسی‌های همه جانبه، دقت و نظارت و در نهایت صرف وقت و هزینه قابل ملاحظه‌ای است تا جان و مال مردم از این طریق به خطر نیافتد. با این حال عدم آشنایی به اصول فنی، سهل‌انگاری و یا سودجویی غیرمسئولانه منجر به ایجاد حادثه میشود.
