گودبرداری ساختمان
گودبرداری ساختمان بخش مهمی از هر نوع عملیات ساخت و ساز است. در این فرایند ابزارها و روش های مختلفی برای ایجاد گودی مورد نظر، که پایه ساختمان در آن ساخته می شود، مورد استفاده قرار می گیرد. مراحل کار شامل پیمایش زمین، فهمیدن خط مرکزی و ترسیمات گودبرداری، منتقل کردن نقشه روی زمین، برداشتن خاک و بیرون ریختن خاک اضافه می شود.
گودبرداری در حالت کلی به دو نوع گودبرداری حفاظت شده یا مهار بندی شده و حفاظت نشده یا مهار بندی نشده تقسیم میشود که در نوع حفاظت نشده یا مهاربندی نشده پایداری شیب‌ها یا جداره‌های عمودی گودبرداری در خاک‌های چسبنده بدون مهار بندی توسط شرایط مکانیکی در خود خاک تامین میشود. در این مقاله به توضیح کامل در ارتباط با تعریف گودبرداری و انواع آن پرداخته و سپس به بررسی نتایج ناخواسته گودبرداری غیر اصولی می‌پردازیم.
برای ساخت یک سازه جدید ابتدا نیاز به مهم‌ترین و حساس‌ترین مرحله در احداث آن داریم که اندکی بی‌توجهی در این زمینه می‌تواند فاجعه آفرین باشد.
عملیات گودبرداری
عملیات گودبرداری یا پی کنی یک عملیات خاک برداری برای کندن محل پی ساختمان است که در همه مراحل آن، آن دسته از خاک‌هایی که چسبندگی مناسب‌تری دارند، به لحاظ اقتصادی برای گودبرداری به صرفه‌تر هستند. گودبرداری باید بر اساس نقشه و مشخصات و دستور العمل ناظر و در ابعاد و اندازه‌ای که در نظر گرفته شده انجام شود.
گودبرداری ساختمان از جمله خطرناک‌ترین کارهای عملیات خاکی در مهندسی است که به همین دلیل هم دیوارهای گود باید توسط سازه نگهبان مهاربندی شوند تا افراد و ساختمان‌های اطراف از امنیت کافی برخوردار شوند.
پایش در گودبرداری چیست؟
با توجه به اینکه با انجام عملیات خاکبرداری تعادل اولیه خاک بر هم می‌ریزد، و با به وجود آمدن تنش در آن دچار تغییرات محسوسی میشود، همزمان با ایجاد سازه نگهبان در گود، با چند روش بر گود نظارت میشود که به شرح زیر است :
پایش چشمی:
در پایش چشمی بررسی‌های دوره‌ای به منظور شناسایی هر گونه تغییر و تحرک و جابجایی و نشت زمین و دیوار ساختمان‌ها انجام میشود که در این روش، کارشناس پایش در چند دوره زمانی نواحی اطراف گودبرداری اعم از خیابان‌های مجاور، ساختمان‌های اطراف، حیاط املاک مجاور و دیواره‌های آن را بررسی کرده و گزارش می‌کند که در این میان تهیه عکس‌های دوره‌ای نیز می‌تواند کمک بسیاری کند.
پایش رفتار سازه با استفاده از ابزار دقیق:
در این روش ابزار دقیقی برای تغییر شکل ایجاد شده و مقادیر آن در نقاط مناسبی از سازه نگهبان و دیواره‌های گودبرداری نصب میشود که از جمله این ابزار به کرنش سنج (Strain gage) و انحراف سنج (Inclinometer) می‌توان اشاره کرد که به صورت پیوسته عملیات داده برداری را انجام می‌دهند.
پایش رفتار سازه با روش ژئودتیک :
در این روش پایش با استفاده از عملیات خاص در نقشه برداری و لوازم دقیق مهندسی مانند دوربین‌های نقشه برداری و کالیبره کردن دستگاه‌ها میزان جابجایی و تغییرات مورد سنجش قرار می‌گیرد.
گودبرداری غیر اصولی چیست؟
گودبرداری غیر اصولی همیشه و در طول سالها در صدر اخبار حوادث رونامه‌ها بوده و این موضوع ناشی از عدم رعایت قانون در زمینه گودبرداری اصولی است.
در اجرای گودبردای افراد بسیاری مسئولیت دارند که در این میان کارفرما موظف است تا مشخصات املاک مجاور را از شهرداری اخذ کرده و در اختیار طراح بگذارد.
طراح پس از در اختیار داشتن مشخصات املاک مجاور باید یک ارزیابی اولیه از خطر گودبرداری انجام داده و چک لیستی از این خطرات را تکمیل کند تا به دنبال آن اثرات ایجاد گودبرداری بر ساختمان مجاور را ارزیابی کند و نقشه‌های اجرائی را در اختیار سازنده قرار دهد.
پس از طراحی نوبت به سازنده می‌رسد و سازنده بر اساس نقشه‌های طراح اقدام به گودبرداری کرده و ضوابط موجود را باید رعایت کند. اگر گودبرداری به صورت غیر اصولی انجام شده و هر گونه خسارتی به ساختمان‌های اطراف و افراد وارد شود عوامل دخیل در این قضیه می‌توانند در مراجع حقوقی تشکیل پرونده بدهند. از دیگر خطرات گودبردای غیر اصولی به موارد زیر نیز می‌توان اشاره کرد:
- سقوط کارگران یا عابر از ارتفاع
- در خطر بودن وسایل و اموال داخل و خارج از گود
- تامین امنیت جانی افراد داخل و خارج از گود
- مسمومیت افراد که اغلب بدلیل تنفس بخارها و گاز‌های سمی است.
- کمبود اکسیژن که منجر به خفگی میشود.
- سقوط آوار و ریزش دیوار
- برخورد به تاسیسات زیرزمینی (گاز، آب، برق و…) و ایجاد خسارت
گودبرداری غیر اصولی و ریزش ساختمان
برای آنکه به دنبال گودبردای غیر اصولی اتفاقاتی مانند ریزش ساختمان‌های مجاور پیش نیاید باید این موارد برای ایمنی بیشتر مد نظر قرار بگیرد:
بررسی ساختمان‌های کناری: قبل از گودبرداری ساختمان باید این موارد مورد بررسی قرار بگیرد : دیوارهای مشترک مرزی، نوع مصالح، قدیمی یا نو بودن، وجود ترک، سقف‌ها یا تیرهای مشترک، چگونگی اتصال دیوارها، نحوه اتصال دیوارهای مرزی، نعل درگاه‌ها، وجود بازشوها، لوله دودکش‌ها، داکت‌های تاسیساتی در دیوارهای مرزی ساختمان‌های کناری.
ساختن سقف‌های ایمن: قبل از تخریب و گودبرداری با استفاده از داربست‌های فلزی می‌توان ایمنی وسایل و افراد را در مقابل سقوط اجسام تامین کرد.
